MỤC LỤC Lời mở đầu 3 1. Tầm quan trọng 3 2. Cơ cấu của thiên khảo luận về Thiên Chúa 4 3. Đường lối tiếp cận 6 Phần 1: Thiên Chúa theo mạc khải của Giao ước cũ 9 Chương I: Cuộc mạc khải tiệm tiến của Thiên Chúa qua các danh hiệu 11 I. Thiên Chúa của cha ông 11 II. El, Elohim 12 III. Giavê 14 Chương II: Các phẩm tính của Thiên Chúa 18 I. Thánh thiện nhưng gần gũi 18 II. Vô hình nhưng có lời nói cụ thể 20 III. Hiện diện khắp nơi nhưng có "chỗ trú ngụ" 23 IV. Vĩnh hằng nhưng có mặt trong thời gian 25 V. Trên mọi phái tính 27 Chương III: Các hoạt động của Thiên Chúa 30 I. Thiên Chúa tạo hóa 30 A. Đấng sinh thành trời đất 30 B. Cách thức kinh thánh trình bày việc sáng tạo 31 C. Tạo dựng và cứu độ 35 II. Thiên Chúa của giao ước 38 A. Ý nghĩa tổng quát của "bêrít" 38 B. Các bản văn chính về "Các giao ước" 40 C. Suy tư của các ngôn sứ 44 Chương IV: Những phương cách biểu hiện của Thiên Chúa 46 I. Lời của Thiên Chúa 46 A. Bằng lời nói Thiên Chúa mạc khải 47 B. Bằng lời nói Thiên Chúa hành động 48 C. Như một ngôi vị 50 II. Thần khí của Thiên Chúa 51 A. Thần khí trong thiên nhiên 51 B. Thần khí trong lịch sử của Israel 53 C. Như một ngôi vị 56 III. Khôn ngoan của Thiên Chúa 57 A. Ý nghĩa tổng quát 57 B. Nguồn gốc thần linh của khôn ngoan 58 C. Hoạt động của khôn ngoan 58 D. Hoa trái của khôn ngoan 60 Kết luận: Giavê Thiên Chúa duy nhất và sống động 61 Phần II: Thiên Chúa theo mạc khải của giao ước mới 65 Chương I: Sứ điệp của Đức Giêsu 69 I. Nước Thiên Chúa 71 A. Nước Thiên chúa trong niềm hy vọng của dân Do Thái 71 B. Tính cách cánh chung của nước Thiên Chúa 73 C. Nước Thiên Chúa là phúc cứu độ 77 D. Nước Thiên Chúa là hồng ân nhưng không 84 II. Thiên Chúa là Cha 86 A. Tình phụ tử giữa Giavê và Israel 86 B. Tình phụ tử trong sứ điệp của Đức Giêsu 88 C. Giới răn bác ái 92 III. Vị sứ giả rao giảng nước trời 95 A. Cách Đức Giêsu gọi Thiên Chúa 96 B. Cách giảng dạy của Đức Giêsu 97 C. Thái độ của Đức Giêsu đối với các tội nhân 98 D. Lời kêu gọi các môn đệ 99 Chương II: Sứ điệp của các Tông đồ 101 I. Sự hiện diện của Ba Ngôi trong biến cố sống lại 102 A. Kinh nghiệm về biến cố sống lại 102 B. Hoạt động của Ba Ngôi trong biến cố sống lại 107 II. Lịch sử được đọc lại từ biến cố sống lại 113 A. Ký ức của cộng đoàn giáo hội về quá khứ 114 B. Ý thức của Giáo hội sơ khai về hiện tại 130 C. Niềm trông cậy của Giáo hội về tương lai 135 Phần III: Mầu nhiệm Thiên Chúa Ba Ngôi trong lịch sử Thần học 141 Chương I: Quá trình hình thành tín điều Thiên Chúa Ba Ngôi I. Mầu nhiệm Ba Ngôi được tuyên xưng 142 A. Trong Phụng Vụ Thánh Tẩy 143 B. Trong Phụng vụ Thánh Thể 145 C. Từ Phụng vụ tới việc tuyên xưng bằng máu 146 II. Mầu nhiệm Ba Ngôi bị chống đối 148 A. Do Thái giáo 148 B. Ngộ đạo 150 C. Triết học Hy Lạp 158 III. Mầu nhiệm Ba Ngôi được xác định 165 A. Lý do cứu độ học 165 B. Công đồng Nicêa (325) 166 C. Công đồng Constantinôp I (381) 170 D. Vấn đề "Filioque" 179 Chương II: Sự triển khai thần học về Thiên Chúa Ba Ngôi 190 I. Hoàn cảnh tổng quát sau công đồng Constantinôp 190 II. Thần học Thánh Augustinô 193 1. Khởi điểm suy tư: bản tính duy nhất của Thiên Chúa 193 2. Các ngôi vị 196 3. Nhận định 196 III. Vài điểm mốc quan trọng trong thời trung cổ 198 1. Boêtiô (480 - 524) 198 2. Richard de Saint Victor (+1173) 199 3. Gioakim thành Fiôrê (+1202) 200 4. Thánh Tôma Aquinô (1224 - 1274) 201 5. Thánh Bonaventura (1221 - 1274) 205 IV. Đặc điểm của thần học hiện đại về Ba Ngôi 210 A. Tương quan giữa Ba Ngôi trong nhiệm cục và ba Ngôi trong cuộc sống nội tại 210 B. Việc sử dụng ý niệm "Ngôi Vị" (Persona) trong thần học Ba Ngôi 214 Phần IV: Tiến sâu vào Mầu nhiệm 219 Chương I: Cha sinh ra Con trong Thánh Khí 220 I. Ánh sáng từ Mầu nhiệm Vượt Qua 223 II. Chúa Cha 227 1. Thiên Chúa là Cha 227 2. Thiên Chúa là Cha do việc sinh ra 229 3. Từ "Thiên Chúa" trong lịch sử thần học 232 III. Đức Giêsu Kitô, Con Thiên Chúa 237 1. Kitô học về Người Con 237 2. Đấng được Cha sinh ra 241 3. Con Thiên Chúa tự hạ 244 IV. Chúa Thánh Thần 1. Thánh Khí là tác động sinh thành 247 2. Thánh Khí là tình yêu 210 3. Sự nhiện suấ của Thánh Khí 252 4. Những hình ảnh diễn tả mầu nhiệm 254 5. Thánh Khí của Cha và Con 261 Chương II: Chỉ có một Thiên Chúa 265 I. Vấn đề duy nhất tính trong lịch sử các tôn giáo và lịch sử triết học 265 II. Thiên Chúa duy nhất trong sứ điệp của Kitô giáo 270 III. Quan niệm thần học của Đông phương và Tây phương 274 IV. Cha và Con nên một trong Thánh Khí 277 Kết luận: 1. Một cuộc sống vượt qua trong tương quan với Ba Ngôi 281 2.Trong niềm tin, cậy, mến 282 3. Kinh nguyện: Cuộc đối thoại với Ba Ngôi 284 4. Bí tích Thánh Thể với Ba Ngôi 286 5. Ba Ngôi là quê hương 289 Phụ trương: Một vài gợi ý mục vụ I. Việc trình bày Màu nhiệm Thiên Chúa Ba Ngôi trong các lớp giáo lý 291 1. Nhận diện hai nghĩa của tiếng "Thiên Chúa" 291 2. Bắt đầu từ Ba Ngôi 293 II. Kinh nguyện 295 1. Dâng về Cha, nhờ Chúa Kitô 295 2. Coi chừng một số kinh 296